7:04 AM
![]() |
Upacara Pengabenan Jero Mangku Dugul, Sulangai |
Naskah Dharmawacana
NGABEN PINAKA UPACARA MAMARISUDHA SAWA,
NGEWALIANG SANG PANCA MAHA BHUTA KE WITNYANE
Olih:
Ni Luh Sundra Kristyani
(Duta Kecamatan Petang)
Om Swastyastu,
Pinih ajeng titiang ngastawayang
prama suksema majeng Ida Sang Hyang Widhi Wasa, dwaning sangkan panugrahan Ida
titiang pingkalih ida dane prasida matemu ajeng, dumogi rahajeng.
Ida dane sareng sami sane wangiang titiang, garjita manah titiang,
matur suksema buat galah sane becik puniki kapica ring titiang, jagi ngaturang
dharma wecana antuk murdha “ Ngaben Pinaka Upacara Mamarisudha Sawa, Ngewaliang
Sang Panca Maha Bhuta ke Witnyane”.
I.
Daging Wecana
Ida dane sane tresna sihin titiang, napi
mawanan titiang ngaturang bantang wecana sekadi punika? riantukan maedahan
teges kruna ngaben. Wenten sane maosang ngaben mateges ngabehin/lebihan, wenten
sane maosang ngabain mateges mekelang. Taler wenten sane maosang ngabeyain,
mateges meyanin. Mawanan wenten maosang prade nenten maduwe jinah makweh nenten
prasida ngaben. Sakewanten saih baos ngaben Palebon, kruna lingganyane “lebu”,
manut Kamus Basa Bali Kawi mateges abu, polih pangater pa, miwah pangiring an,
dados pelebuan, u+a kasandiang dados kruna tiron pelebon, mateges ngeseng sawa,
kadadosang abu. Taler ngaben kabaos Mitra Yajna, mitra mateges leluhur sane
sampun seda kabaos sawa. yajna mateges upacara miwah upakara mamarisudha
(korban suci).
Cutetnyane, “ ngaben, palebon miwah mitra yajna, eka suksema
pinaka upacara miwah upakara marisudha sawa, ngawaliang sang Panca Maha Bhuta
ke witnyane, miwah nganter Sang Hyang Atma nyujur pitara loka. Pinaka dasar
sradha, ketus titiang saking lontar Tattwa Loka kretti sekadi asapuniki :
“ yan wwang mati mapendhem ring pertiwi salawasnia,
tan kinenan widhi-widhana, byakta matemahan rogha ning bhuana, haro-haro gering
mrana ring rat, atemahan gadgad…….”
Suksemanyane :
Prade wenten jadma seda, suwe matanem ring tanahe,
nenten kaabenan, tan mari ngarubeda nyakitin jagat, buwut uyak merana marupa
gagad, kabaos bhuta cuil, semaliha atmanyane kabaos preta, suwe neraka
ngumandang sawa.
Kadasarin sradha ring ajeng,
pastika tetujon ngaben inggih punika ngawaliang Sang Panca Maha Bhuta ka
witnyane, saha Nganter Sang Hyang Atma ka pitara loka, mutus pakilitan Atma
Sarira sareng ragha sariranyane, tatkala upacara ngentas masadana tirtha
pangentas. Mangde antar sapamargin Sang Hyang Atma ngungsi pitra loka, makweh
bebaktan bekel miwah gapgapan buat semetone sareng papat kadi; Dora Kala, Maha
Kala, Jogor Manik miwah Sang Suratma, marupa sarana ngaben sekadi palinggihan,
upakara, tirtha miwah sane lian-lianan.
Manut sradha ring ajeng kawyaktiannyane
tan patut suwe mendem sawa, sajabaning nyantos dewasa ayu, manut kecaping
sastra: “aywa liwar saking awarsa, yan
liwar matemahan bhuta cuil”. Mateges: tan patut mendem sawa langkungan
saking atiban, prade langkungan pacang dados bhuta cuil. Semaliha metu eling
titiang wenten pastun leluhur sane munggah sajeroning Lontar Tattwa Kretti,
sapuniki suksemanyane: sawa sane tan kaupakara, atmanyane neraka, ring tegal
panangsaran mamargi pati kaplug uyak duwi, panes bara kala rahina, gesit leteg
kala wengi, tanpa busana, tanpa palinggihan, tan mari nangis sigsigan,
ngape-ngape sentana, baos nyane; “uduh cening, cening sentanan pekak, tan
kangen kapiwelasang cening tekening pekak, bang pekak ngidih bubuh, yeh pade
agelekan, liu pekak ninggalin cening kasugihan, tusing ada nyen abe pekak mati,
kawigunang melah-melah. Yan sing inget kapining kawitan leluhur mekelang tirtha
pangentas, jahtasmat wastu cening cendek tuwuh”. Sapunika pamastun Sang Atma
neraka marep sentananyane.
Ida dane sane wangiang titiang,
punika mawanan tan patut nunda galah ngaben, nyantosang prabia makeh, tinutin
tuntunan sastra sajeroning Itihasa Mahabharata duk Sang Yudhistira ngabenang
para wadwa purusa sane seda ring tegal Kuruksetra, wantah ngangge catur wija.
Dulurin saang kayu sarwa miyik buat ngeseng ring pancake, kairing mantra puja
Weda miwah kidung mawanti-wanti. Pratiwimba iwawu nelatarang manawita dados
tatuladan, riantukan dengan nenten maprabia. Sakewanten karma Bali sane maagama
Hindu nyungsung Tri Murti, ngamargiang ngaben mabuatang upakara, pinaka cihna
pamargin susila, nyelehin sradha bhakti pretisentana majeng lelengitnyane.
Punika mawanan pretisentana Bali yadyastun tiwas napi malih sugih, sami
mrasidayang ngaben manut desa, kala, patra makadi: 1) wenten pamargi ngaben
sederana/nista, 2) wenten patus saking karma banjar buat ngawantu prabia. 3)
wenten galah mendhem sawa awarsa nyantos dewasa buat mupulang prabia, 4) wenten
pamargi ngaben/ngerit masal. Saking nistaning nista rauh utamaning utama yajna,
pateh suksemanyane.
Bersambung............
0 comments